Украина АҚШнинг урушда 30 кунлик ўт очишни тўхтатиш таклифини қабул қилди, Қўшма Штатлар эса ҳарбий ёрдам, жумладан, разведка маълумотларини алмашишни тўхтатишни дарҳол бекор қилишини маълум қилди.
11 март куни Жиддада ўтказилган тўққиз соатлик музокаралар АҚШ президенти Доналд Трамп ва Украина президенти Владимир Зеленский ўртасидаги тортишувдан икки ҳафта ўтмай кутилмаган бурилиш ясади.
Икки давлат раҳбарлари ўртасидаги зиддият АҚШ ёрдами тўхташи ва разведка маълумотлари алмашиш чекланишидан олдин юз берди. Қўшма Штатлар бу чоралар Украинанинг тинчликка интилишига шубҳа туфайли қўлланганини таъкидлади.
"Президент бу уруш тезда тугашини истайди... Шунинг учун умидимиз шуки, россияликлар имкон қадар тезроқ "ҳа" деб жавоб беришади, шунда биз бу жараённинг иккинчи босқичига – ҳақиқий музокараларга ўта оламиз," деди АҚШ давлат котиби Марко Рубио келишув эълон қилинганидан сўнг журналистларга.
Икки давлат томонидан эълон қилинган қўшма баёнотда айтилишича, Украина АҚШнинг зудлик билан 30 кунлик ўт очишни тўхтатиш тўғрисидаги таклифини қабул қилишга "тайёрлигини" билдирган. Бу муддат "томонларнинг ўзаро келишуви билан узайтирилиши мумкин ва Россия Федерацияси томонидан қабул қилиниши ҳамда бир вақтнинг ўзида амалга оширилиши керак."
Трамп Вашингтонда журналистлар билан суҳбатда Россия томони билан учрашув 11 март куни кечроқ ёки эртаси куни бўлиб ўтишини айтди.
Саудия Арабистонидаги музокараларда миллий хавфсизлик бўйича маслаҳатчи Майк Уолтс билан бирга қатнашган Рубио, ўт очишни тўхтатиш режаси Россиянинг ҳаракатига боғлиқлигини таъкидлади.
"Биз уларга стол устида нималар борлигини айтамиз, – деди у Россия президенти Владимир Путин ҳукумати ҳақида. – Украина ўт очишни тўхтатиб, музокараларни бошлашга тайёр. Энди "ҳа" ёки "йўқ" дейиш уларнинг ихтиёрида."
Россия расмий вакиллари ўт очишни тўхтатиш ёки бошқа вақтинчалик келишув эмас, балки кенг қамровли тинчлик битими тузилишини исташларини бир неча бор таъкидлашган.
Россия Ташқи ишлар вазирлиги яқин кунларда АҚШ расмийлари билан мулоқот бўлишини истисно қилмаслигини айтди, бироқ бошқа изоҳ бермади.
АҚШ ва Украина делегациялари, шунингдек, тинчлик жараёни доирасида, хусусан, ўт очишни тўхтатиш даврида гуманитар ёрдам кўрсатиш, жумладан, ҳарбий асирларни алмашиш, фуқароларни озод қилиш ва мажбуран кўчирилган украиналик болаларни қайтариш муҳимлигини ҳам муҳокама қилганини маълум қилди.
"Менда Қўшма Штатларнинг хавфсизлик соҳасидаги ёрдами тиклангани ҳақида тасдиқ бор," - деди Украина президенти девони раҳбари ўринбосари, делегация аъзоси Павло Палиса Facebook’даги постида.
"Келишувлар амалга оша бошлади."
Бундан ташқари, Украина ва Қўшма Штатлар Украина муҳим минераллари ва бошқа ресурсларини биргаликда ўзлаштириш тўғрисидаги битимни имкон қадар тезроқ тузишга келишиб олдилар.
Бу келишув 28 февраль куни Оқ уйда бўлиб ўтадиган йиғилишда имзоланиши кутилганди, бироқ Зеленский Овал кабинетдаги баҳсдан сўнг вақтлироқ кетиб қолди, натижада келишув номаълум муддатга қолди.
Музокаралар бутун Европа бўйлаб диққат билан кузатилди, чунки Вашингтоннинг Кремль билан янгиланган алоқалари Киев ва Брюсселни тинчлик жараёнидан четлатиб қўйишидан хавотирлар пайдо бўлди.
Яқинда Трамп билан учрашиш учун Оқ уйга борган Британия бош вазири Кир Стармер АҚШ ва Украина делегацияларини табриклаб, энди жанг ҳаракатларини тўхтатиш Москвага боғлиқ эканини айтди.
Европа Иттифоқи комиссияси раиси Урсула фон дер Ляйен ўт очишни тўхтатиш тўғрисидаги келишув ва АҚШнинг разведка маълумотларини алмашиш ҳамда хавфсизлик бўйича ёрдамини қайта тиклаш таклифи ижобий ҳодиса эканлигини таъкидлади.
"Бу Украина учун кенг қамровли, адолатли ва барқарор тинчлик сари қадам бўлиши мумкин. Энди навбат Россияга," дея қўшимча қилди у.
Жиддадаги музокаралар 11 март куни кечаси Москва вилояти ва Россиянинг бошқа ҳудудларига Украина дронларининг кенг кўламли ҳужумидан сўнг бўлиб ўтди.
АҚШнинг Украинадаги собиқ элчиси Жон Ҳербст қўшма баёнотдан олдин разведка ҳамкорлигини тиклаш Киев учун ижобий натижа сифатида баҳоланиши кераклигини айтди.
Шунингдек, у келгуси музокараларда босқичма-босқичлик жуда муҳим бўлишини таъкидлади. Эрта ўт очишни тўхтатиш келажакдаги тинчлик жараёнининг асосий қисми бўлиши мумкин, аммо унинг фикрича, ундан кейин Украинага ҳарбий юкларни етказиб беришни давом эттириш, демилитаризация қилинган ҳудуд яратиш ва Европа давлатлари, жумладан уларнинг тинчликпарвар кучлари учун кўпроқ роль ажратиш каби узоқ муддатли тинчлик битимига олиб борувчи қўшимча қадамлар қўйиш муҳим.
"Буларнинг барчаси жиддий таклиф этилган ғоялар," деди Ҳербст.
"Бу адолатли тинчлик бўлмаслиги мумкин, чунки адолатли тинчлик Украинанинг ҳудудидан воз кечишини талаб қилмайди, аммо у барибир Россиянинг тажовузни қайта бошлашини жуда қийинлаштирадиган барқарор тинчлик бўлиши мумкин."
Тинчлик музокараларида Россия ва Европа қандай роль ўйнайди?
Украина ва АҚШ вакиллари Саудия Арабистонида учрашаётган бир пайтда, эътибор урушнинг қандай якунланишини ҳал қиладиган бошқа икки асосий ўйинчига қаратилди: Россия ва Киевнинг Европадаги иттифоқчиларига.
30 дан ортиқ давлатнинг юқори ҳарбий амалдорлари 11 март куни Парижда Украина учун халқаро хавфсизлик кучларини ташкил этиш бўйича музокаралар ўтказиш учун тўпланди.
Бу кучлар Британия ва Франция томонидан таклиф этилмоқда. Уларнинг мақсади Украинани ҳимоя қилиш ва ҳар қандай вақтинчалик тинчликдан сўнг Россиянинг яна бир кенг кўламли ҳужуми олдини олишдир. Бу кучлар таркибига Украина мудофаасига ёрдам бериш учун бир неча соат ёки кун ичида тезда етказиб берилиши мумкин бўлган оғир қуроллар ва қурол-яроғ захиралари кириши мумкин.
Россия ҳозирча келишув доирасида Европа ҳарбий кучларининг Украинада бўлишига қарши эканлигини билдирди.
Кремль, шунингдек, тинчлик жараёни доирасида, жумладан, бир ой олдин АҚШ ва Россия вакиллари музокара ўтказган Саудия Арабистонида, Ғарб санкцияларини бекор қилиш ҳақида гапирди.
Собиқ француз дипломати ва Европа ташқи алоқалар кенгаши таҳлилчиси Мари Дюмолиннинг фикрича, бу Жиддадаги музокаралардан сўнг Европа ҳукуматларига маълум даражада таъсир кучини беради.
Унинг айтишича, Европа пойтахтларида Россиянинг ён беришга тайёрлигига шубҳалар сақланиб қолмоқда. Шу билан бирга, Европа Украинага хавфсизлик кафолатлари таклифи ва Европа Иттифоқининг Россияга қарши санкцияларини бекор қилиш имкониятидан Москва ва Вашингтондаги музокараларга таъсир воситаси сифатида фойдаланиши мумкин.
"Бу Украинага музокаралар столида яна бир нечта қўшимча имконият беради, – деди Дюмолин "Озодлик" радиосига. – Булар Украинага таклиф қилинаётган келишув етарлича яхши ёки йўқлигини айтиш учун қўшимча имконият яратиши мумкин."
Форум