АҚШ президенти Доналд Трамп янги муддатида илк бор Конгрессга мурожаат қилди. Қарийб икки соат давом этган мурожаат “Американинг қайтиши” ва “Америка тарихидаги энг буюк давр”га бағишланди.
“Америка қайтди!” – дея ўз сўзини бошлади АҚШ президенти республикачи конгрессменларга миннатдорлик билдирганидан сўнг. Шундан сўнг Трамп президентлигининг олти ҳафтаси мобайнида маъмурият томонидан қандай ишлар бажарилганини эслатди. У ташқи сиёсат масалаларини нутқининг хулоса қисмида муҳокама қилди ва энг охирида Россиянинг Украинага босқинига тўхталди.
Браузерингиз HTML5 ни қўллаб- қувватламайди
Украинага босқин: 1105-кун | Трамп Украинага ҳарбий ёрдамни тўхтатди
Украина атрофидаги вазият
Доналд Трамп Украина президентидан мактуб олганини, унда Зеленский сулҳ музокараларига тайёрлигини билдирганини маълум қилди.
“Бугун мен Украина президенти Зеленскийдан муҳим мактуб олдим. Мактубда: “Украина мустаҳкам тинчлик яқинлашиши учун мумкин қадар тезроқ музокара столига ўтиришга тайёр. Тинчлик бўлишини ҳеч ким украинлардан ортиқроқ истамайди”, дейилган”, деди Трамп.
Унга кўра, Зеленский шунингдек фойдали қазилмалар бўйича битимни “исталган пайтда” имзолашга шайлигини ҳам билдирган.
“Айни чоғда биз Россия билан ҳам жиддий муҳокамалар қилиб, унинг сулҳга тайёрлиги тўғрисида кучли муждалар олдик”, қўшимча қилди АҚШ президенти.
“Украинадаги шафқатсиз можаро тугасин деб тиним билмай ишлаяпман, – давом этди Трамп. – Адоғи кўринмаётган бу даҳшатли ва қаттол можарода миллионлаб украинлар ва россияликлар бекорга ўлиб кетди ёки яраланди. АҚШ эса Украина мудофаасини дастаклашга юзлаб миллиард доллар пул сарфлади”.
“Сиз бу ҳол яна беш йил давом этишини истайсизми?” – савол қўйди Трамп ва АҚШ Украинани дастаклашга Европадан анча кўп пул сарфлаганини яна бир карра писанда қилди.
“Афсуски, Европа Украинани ҳимоя қилишдан кўра, Россиядан нефт ва газ сотиб олишга кўпроқ маблағ сарфлади. Бу ҳақда ўйлаб кўринглар”.
Америка президенти Россиянинг Украинага босқинини “агрессия” деб атамади, шунингдек урушга барҳам беришга доир режаларини ҳам очиқлагани йўқ.
АҚШ Украинага ҳарбий ёрдамни тўхтатди. Нима маълум?
Президент Трамп ўтган ҳафта Овал кабинетда Украина президенти Владимир Зеленский билан тўқнашувдан сўнг Украинага ҳарбий ёрдамни тўхтатиб қўйди. Трамп хавфсизлик кафолатлари бермасдан туриб, Россия билан тинчлик битими тузишга мажбурлаш учун Киевга босим ўтказмоқда.
"Биз ёрдамимиз муаммони ҳал қилишга ҳисса қўшишига ишонч ҳосил қилиш учун уни тўхтатиб, қайта кўриб чиқмоқдамиз, – дея Оқ уйнинг бир расмийси учинчи март куни аноним ҳолда айтган сўзларидан иқтибос келтиради ОАВ. – Президент тинчликни мақсад қилганини аниқ айтди. Ҳамкорларимиз ҳам шу мақсадга содиқ бўлиши керак."
"Бу ёрдамни бутунлай тўхтатиш эмас, бу вақтинчалик тўхташ," дея Трамп маъмурияти вакилидан иқтибос келтиради Fox News. Bloomberg ва Fox News маълумотларига кўра, бу тўхташ Трамп Украина тинчликка интилмоқда деб хулосага келмагунча давом этади.
Бироқ, ёрдамдаги бу танаффус Қўшма Штатларнинг Украинани Россия босқинига қарши қўллаб-қувватлаши ҳақидаги мавжуд саволларни янада кучайтирмоқда. Чунки Россия қўшинлари кўп ойлар давомида катта йўқотишлар эвазига устунлик қилмоқда, Украина эса кадрлар билан боғлиқ муаммолар ва 1945 йилдан бери Европадаги энг йирик урушдаги бошқа қийинчиликлар ичида қолган.
Америка қуролларини фронт чизиғига етказиб беришдаги ҳар қандай узилиш Украинанинг Россия босқинини қайтариш имкониятларини тезда заифлаштиради. Тўхтатиб туриш "АҚШнинг ҳозирда Украина ҳудудида бўлмаган барча ҳарбий техникасига, жумладан, самолёт ва кемаларда йўлда бўлган ёки Польшадаги транзит зоналарида кутаётган қуролларга" тааллуқли, деб ёзади Bloomberg.
Тўхтатилган ҳарбий ёрдамнинг аниқ ҳажми номаълум, бироқ собиқ президент Жо Байден даврида Конгресс томонидан тасдиқланган 3,85 миллиард долларлик қурол-яроғ ўтказмаси Оқ уй томонидан ҳали тақсимланмаган. Январь ойида Доналд Трамп ўз лавозимини эгаллаганидан бери янги ҳарбий ёрдам ҳам тасдиқланмаган.
Мавзуга алоқадор "Адолатли тинчликка таҳдид". Овал кабинетдаги фалокатдан хулосалар2022 йил февралида Россиянинг кенг кўламли босқини бошланганидан бери АҚШ Конгресси Украинани қўллаб-қувватлаш учун 180 миллиард доллардан ортиқ маблағ ажратди, бу маблағнинг учдан икки қисми ҳарбий ёрдамдир.
"Аввало, Америка ёрдамининг тўхтатилиши зенит ракеталари, HIMARS ўқ-дорилари ва артиллерияга таъсир қилиши мумкин, – деб ёзди украиналик депутат Алексей Гончаренко Telegram’да. – Қўшма Штатлар HIMARS ва ATACMS тизимларининг ягона ишлаб чиқарувчиси бўлиб, агар улар тугаб қолса, Украинанинг Россия қўшинлари чизиғидан узоққа зарба бериш ва ўз фронт орти позицияларини ҳимоя қилиш қобилияти хавф остида қолади."
"Европа жорий йил бошида АҚШ томонидан етказиб берилган ўқ-дорилар билан биргаликда Украинанинг артиллерия ўқ-дориларига бўлган эҳтиёжининг катта қисмини қондириш учун чоралар кўриши мумкин, – дейди Карнеги халқаро тинчлик жамғармаси катта илмий ходими Майкл Кофман The Wall Street Journal нашрига берган интервьюсида. – Муаммолар ёз яқинлашган сари яққолроқ намоён бўла бошлайди."
Агар АҚШ томонидан ҳарбий ёрдам бутунлай тўхтатилса, Украина бугунги кунда қуролли кучлар томонидан қўлланилаётган барча қуролларнинг 30 фоизигача қисмини йўқотиши мумкин, деди Defense Express ҳарбий-таҳлилий сайти бош муҳаррири Олег Катков Украинанинг «Суспилне» нашрига берган интервьюсида.
Конгрессдаги демократлар Трампнинг қарорини дарҳол қоралади. "Путинни ҳарбий жиноятчи деб атаган ва Украинани қўллаб-қувватлашда давом этишга ваъда берган республикачи ҳамкасбларим менга қўшилишлари ва президент Трампдан бу ҳалокатли ва ноқонуний музлатишни зудлик билан бекор қилишни талаб қилишлари керак," деди конгрессмен, Нью-Йорк штатидан демократ Грегори Микс.
Оқ Уйдаги жанжал
Ҳарбий ёрдам кўрсатишдаги танаффус Владимир Зеленскийнинг 28 февраль куни Оқ уйга муваффақиятсиз ташрифидан кейин юз берди. Ташрифда Украинанинг ноёб минераллари ва углеводород ресурсларини биргаликда қазиб олиш бўйича келишув тузилиши кутилганди, Трамп буни Украина ва Россия ўртасидаги тинчлик йўлидаги энг муҳим қадам деб атади. Бунинг ўрнига Овал кабинетдаги камералар олдидаги учрашув шов-шувли тортишувга айланиб кетди: Доналд Трамп ва вице-президент Жей Ди Вэнс Зеленский АҚШнинг қўллаб-қувватлаши учун кўпроқ миннатдорчилик билдириши кераклигини ва талаблар қўйишга ҳаққи йўқлигини айтди.
Минераллар бўйича битим имзоланиши барбод бўлди, Зеленский Оқ уйни муддатидан олдин тарк этди, Трамп эса "тинчликка тайёр бўлганида қайтиши" мумкинлигини айтди. Американинг юқори мартабали амалдорлари Зеленскийни муносабатларни бузганликда айблаб, уни кечирим сўрашга чақирди. Учинчи март куни Доналд Трамп Зеленскийнинг Киев аниқ хавфсизлик кафолатларсиз ўт очишни тезда тўхтатишга қаршилигини танқид қилиб, сабр-тоқати тугаётганини билдирди.
"Президент Зеленскийдан содир бўлган воқеадан афсусда эканлигини, минераллар бўйича келишувни имзолашга ва тинчлик музокараларида иштирок этишга тайёрлигини эшитишимиз керак," деб таъкидлади Оқ уйнинг миллий хавфсизлик бўйича маслаҳатчиси Майк Уолтс 3 март куни Fox News телеканалига берган интервьюсида.
Зеленский урушнинг тугаши "жуда-жуда узоқ" эканини айтганидан сўнг, Трамп ижтимоий тармоқларда шундай деб ёзди: "Бу Зеленский айтиши мумкин бўлган энг ёмон баёнот ва Америка бунга узоқ чидай олмайди!"
Вэнс 3 март куни эфирга узатилган интервьюсида украиналиклар учун эшик очиқ қолишини таъкидлади. "Улар тинчлик ҳақида гаплашишни хоҳлаганда, менимча, президент Трамп биринчи бўлиб гўшакни кўтаради," деди Вэнс Fox News телеканалига. Агар Зеленский қўнғироқ қилиб, "тафсилотларни жиддий муҳокама қилишга" тайёрлигини айтса, унда биз украиналиклар билан сўзлашишни албатта хоҳлаймиз," дея қўшимча қилди у.
Вице-президент Fox News телеканалига берган интервьюсида Европа етакчилари Зеленскийга уруш абадий давом этиши мумкин эмаслигини айтиши кераклигини таъкидлади. Унинг айтишича, улар буни шахсий мулоқотда тан олишади, аммо жамоатчилик олдида Зеленскийни "ёқтириш"га интилишади. У, шунингдек, президент Трампнинг позициясини ҳимоя қилди. Унга кўра, Вашингтоннинг Украина келажагидан иқтисодий манфаатдорлиги хавфсизликнинг ишончли кафолати бўлиб хизмат қилади. "Агар сизга ҳақиқий хавфсизлик кафолатлари керак бўлса, Владимир Путин Украинага қайта бостириб кирмаслигини истасангиз, унда хавфсизликнинг энг яхши кафолати америкаликларга Украина келажагида иқтисодий устунликлар беришдир," деди Жей Ди Вэнс.
"Бу 30 ёки 40 йил давомида уруш олиб бормаган тасодифий мамлакатнинг 20 минг аскаридан кўра анча яхши хавфсизлик кафолатидир," дея қўшимча қилди у. 3 март куни Трамп минерал ресурслар бўйича битимни "ўлик" деб ҳисобламаслигини маълум қилди.
Овал кабинетдаги тўқнашувдан кейин АҚШнинг қўллаб-қувватлаши катта шубҳа остида қолгани сабабли, Европа етакчилари эҳтимолий тинчлик музокараларини назоратга олишга ва Украинага ҳарбий ёрдамни оширишга қарор қилишди.
Буюк Британия бош вазири Кир Стармернинг вакили 3 март куни стол устида ўт очишни тўхтатиш бўйича келишувнинг "бир неча вариантлари" борлигини маълум қилди. Бу баёнот Франция президенти Эммануэл Макрон Le Figaro газетасига берган интервьюсида ҳаво, денгиз ва энергетика инфратузилмасига зарба бериш бўйича бир ойлик сулҳ иттифоқчиларга Россия президенти Владимир Путиннинг ўт очишни тўлиқ ва барқарор тўхтатишга содиқлигини баҳолаш учун вақт беришини айтганидан кейин берилди.
Браузерингиз HTML5 ни қўллаб- қувватламайди
Украинага босқин: 1102-кун | Зеленский ва Трамп учрашуви можаро билан якунланди
Мерц: "Бу қўзғатилган кескинлашув"
Шу билан бирга, Еврокомиссия раҳбари Урсула фон дер Ляйен Европа Иттифоқига аъзо давлатларни "Европани қайта қуроллантириш режаси" ҳақида хабардор қилишини айтди, чунки Европа ҳукуматлари Украинадаги уруш бўйича Қўшма Штатлар билан кучайиб бораётган келишмовчиликларни юмшатишга ҳаракат қилмоқда. "Биз кенг кўламли мудофаани кучайтиришимиз керак. Биз мустаҳкам тинчликни хоҳлаймиз, аммо мустаҳкам тинчлик фақат кучга асосланиши мумкин, куч эса ўзимизни мустаҳкамлашдан бошланади," деди фон дер Ляйен.
Содир бўлаётган воқеалар бўйича Европанинг энг кескин изоҳларидан бири сифатида Германияда яқинда бўлиб ўтган сайловлар ғолиби, эҳтимолий навбатдаги канцлер Фридрих Мерцнинг сўзларини келтириш мумкин. У Оқ уйда содир бўлган воқеани "қўзғатилган кескинлашув" деб баҳолади, буни Трамп ва унинг маъмуриятини бироз яширин танқид деб ҳисоблаш мумкин. "Бу Зеленскийнинг сўзларига ўз-ўзидан пайдо бўлган реакция эмас, балки аниқ қўзғатилган кескинлашув эди," деди Мерц 3 март куни Гамбургда бўлиб ўтган матбуот анжуманида ва Европа " мустақил ҳаракат қила олишини кўрсатиши кераклигини" қўшимча қилди.
Европанинг ўз мудофаа салоҳиятини кучайтириш бўйича қизғин ва доимий мунозараларга ҳамда Москва ва Вашингтон ўртасидаги риториканинг илиқлашуви ва алоқаларнинг кучайиши ҳақидаги хавотирларга қарамай, Европа етакчилари АҚШнинг янги маъмурияти билан ўзаро ҳамкорлик устувор вазифа эканлигини таъкидламоқда. Ўша Мерцнинг ўзи "америкаликлар Европада қолиши учун ҳамма нарсани қилиш" ниятида эканлигини ҳам айтди.